တရားမဝင် အာဏာသိမ်း စစ်အုပ်စုကို ပံ့ပိုးကျားကန်ပေးရင်း အကျိုးအမြတ်များစွာ ဆက်လက်ရရှိနေတဲ့ နိုင်ငံတကာ ရေနံကုမ္ပဏီကြီးများ (အပိုင်း- ၂)

တရားမဝင် အာဏာသိမ်း စစ်အုပ်စုကို ပံ့ပိုးကျားကန်ပေးရင်း အကျိုးအမြတ်များစွာ ဆက်လက်ရရှိနေတဲ့ နိုင်ငံတကာ ရေနံကုမ္ပဏီကြီးများ (အပိုင်း- ၂)

By Dominic Rushe, Nick Mathiason and Diarmid O’Sullivan

အ‌မေရိကန် စွမ်းအင်ကုမ္ပဏီကြီးဖြစ်တဲ့ Chevron က မြန်မာနိုင်ငံတွင်း “ရတနာစီမံကိန်း”က ၎င်းတို့ရဲ့ ရှယ်ယာ ၄၁ ဒဿမ ၁ ရာခိုင်နှုန်းကို ကနေဒါကုမ္ပဏီ MTI Energy ကပိုင်တဲ့ Et Martem Holdings ကို ရောင်းချလိုက်တယ်လို့ Guardian သတင်းစာကြီးကို မကြားသေးမှီက ပြောကြားလိုက်ပါတယ်။

လက်ရှိအချိန်အထိ မြန်မာစစ်အုပ်စုကို ဝင်ငွေ အဓိက ရှာဖွေပေးနေတဲ့ မြန်မာ့ရေနံနဲ့သဘာဝလုပ်ငန်း (MOGE) နဲ့ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန်ရဲ့ မပြတ်သားတဲ့ ရပ်တည်ချက်က အခြေအနေတွေကို ပိုရှုပ်ထွေးစေပါတယ်။

မြန်မာ့စစ်တပ်က ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ကျောက်မျက်ရတနာ၊ ပုလဲနဲ့ သစ်သယံဇာတ ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်း စတဲ့ နိုင်ငံပိုင်စီးပွားရေး လုပ်ငန်းအမည်ခံ လုပ်ငန်းတွေကို အမေရိကန်က ဒဏ်ခတ် ပိတ်ဆို့ထားပြီး ဖြစ်ပေမဲ့ စစ်ကောင်စီအတွက် နိုင်ငံခြားဝင်ငွေ ရှာဖွေပေးနေတဲ့ အဓိက ဇာတ်ကောင် MOGE ကို ယခုအချိန်ထိ အရေးယူခြင်း မရှိသေးပါဘူး။

ယမန်နှစ် ဇန်နဝါရီလက (အမေရိကန်) နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီးဌာနက မြန်မာနိုင်ငံမှာ စီးပွားရေး လုပ်ကိုင်နေမှုတွေဟာ အန္တရာယ်သိပ်များတယ်လို့ အထူးသတိပေးချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့အပြင်၊ အထူးသဖြင့် အဓိက ပြသနာကောင်ဖြစ်တဲ့ MOGE လို လုပ်ငန်းတွေနဲ့ အလုပ်တွဲ မလုပ်သင့်ကြောင်း သတိပေးခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်လမှာ ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ အမေရိကန် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနရဲ့ “မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ကုန်သွယ်မှု လမ်းညွှန်”မှာ မြန်မာ့ရေနံနဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ကဏ္ဍဟာ အမေရိကန် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူတွေ အတွက် အခွင့်အလမ်းတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး အလားအလာ အကောင်းဆုံးလုပ်ငန်းအဖြစ် ဖော်ပြထားပြန်ပါတယ်။

ဘိုင်ဒင်အစိုးရအနေနဲ့ သူ့ရဲ့ ဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံဟာ မြန်မာ့သဘာဝဓာတ်ငွေ့ကို အဓိက ဝယ်ယူနေသူ ဖြစ်နေတာကြောင့် ထိုင်းနဲ့ ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရေးနဲ့ မြန်မာစစ်ကောင်စီအပေါ် ထိရောက်တဲ့ ဒဏ်ခတ်မှုတွေ ချမှတ်နိုင်ရေး စတဲ့ အရေးကိစ္စနှစ်ခုအကြား ဗျာများနေပုံရတယ် လို့ကျွမ်းကျင်သူတွေက ဆိုပါတယ်။

တဖက်မှာလည်း မြန်မာနိုင်ငံနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘိုင်ဒင်အစိုးရအဖွဲ့အတွင်း စီမံအုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ဖိအားတွေ ဆက်တိုက် ရှိနေပြန်ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်အတွင်းမှာလည်း Jeff Merkley၊ Cory Booker၊ Dianne Feinstein၊ Edward Markey နဲ့ Gary Peters စတဲ့ ဒီမိုကရက်တစ် အထက်လွှတ်တော်အမတ်တွေက အမေရိကန် ဘဏ္ဍာရေး ဝန်ကြီးဌာနဆီ လိပ်မူပြီး မြန်မာစစ်ကောင်စီရဲ့ ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကို တားဆီးနိုင်ဖို့ အတွက် MOGE ရဲ့ ဝင်ငွေလမ်းကြောင်းကို ဖြတ်တောက်နိုင်ရေး အပါအဝင် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုတွေ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ဆောင်ဖို့ ဘိုင်ဒင်အစိုးရကို တိုက်တွန်းပါကြောင်း စာရေးအကြောင်းကြားခဲ့ပါတယ်။

သူတို့က “ မြန်မာစစ်ကောင်စီရဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ရပ်တန့်သွားအောင် အမေရိကန်အနေနဲ့ လုပ်ဆောင်နိုင်တဲ့ အထိရောက်ဆုံး လုပ်ရပ်ကတော့ MOGE ကို ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့ လိုက်ဖို့ပဲ ဖြစ်တယ်” လို့ စာထဲမှာ ရေးသားခဲ့တာပါ။

ယမန်နှစ် ဒီဇင်ဘာလမှာ အမေရိကန် အောက်လွှတ်တော်က အမျိုးသား ကာကွယ်ရေးလုပ်ပိုင်ခွင့် အက်ဥပဒေ ( National Defense Authorization Act -NDAA) ကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး၊ အဆိုပါဥပဒေထဲမှာ MOGE ကို ပြင်းထန်တဲ့ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ ချမှတ်နိုင်ဖို့ သမ္မတကို တွန်းအားပေးတဲ့ ဥပဒေပုဒ်မတစ်ရပ်လည်း ပါဝင်ပါတယ်။

“ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်ကုန်ပိုင်းက လွှတ်တော်မှာ မြန်မာစစ်ကောင်စီအတွက် နိုင်ငံခြားဝင်ငွေ ထက်ဝက်နီးပါး ရှာဖွေပေးနေတဲ့ မြန်မာ့စွမ်းအင်ကဏ္ဍကို ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ ပြုလုပ်ရေး တွန်းအားပေးတဲ့ အစီအမံတွေ သတ်မှတ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့်မို့လို့ ဘိုင်ဒင်အစိုးရအဖွဲ့အနေနဲ့ ဒီအခွင့်အာဏာကို ကောင်းကောင်း အသုံးချပြီး ‌ဒေသဆိုင်ရာ မိတ်ဖက်တွေနဲ့ အတူပူးပေါင်းကာ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ အရပ်သားတွေကို စစ်ရေးအရ အကြမ်းဖက်နေမှုကို တားဆီးရမှာ ဖြစ်တယ်” လို့ လွှတ်တော် အမတ် Edward Markey က Guardian ကို ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။

MOGE အပေါ် ဒဏ်ခတ်မှုကို ပထမဆုံး ပြုလုပ်ခဲ့တာက ဥရောပသမဂ္ဂပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဥရောပသမဂ္ဂဟာ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလမှာ မြန်မာစစ်ကောင်စီကို ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုတွေ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ရင်း၊ MOGE ကို ဒဏ်ခတ်နိုင်တဲ့အထိ လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီအရေးယူမှုတွေထဲမှာ MOGE ကို အကျိုးအမြတ် ရရှိစေတဲ့ နည်းပညာဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှု အကူအညီတွေကိုပါ တားမြစ် ပိတ်ပင်ထားပါတယ်။

၂၀၂၁ ခုနှစ် သြဂုတ်လက အစီရင်ခံစာတွေအရ ဥရောပကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဒဗ္ဗလင် အခြေစိုက် ဘူမိနည်းပညာဆိုင်ရာ အင်ဂျီနီယာ အကြံပေးလုပ်ငန်း Gavin & Doherty Geosolutions ဟာ ထိုင်းစွမ်းအင်ကုမ္ပဏီကြီးဖြစ်တဲ့ PTTEP International ရဲ့ မြန်မာ့ကမ်းလွန် “ဇောတိက‌ ရေနံနဲ့သဘာဝဓာတ်ငွေ့ စီမံကိန်း” မှာ အလုပ်လုပ်ကိုင်ဖို့ စာချုပ်ချုပ် ဆိုခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဒီစာချုပ်ကို ဥရောပသမဂ္ဂက MOGE အပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့ကြောင်း မကြေညာခင်မှာ ချုပ်ဆိုခဲ့တာဖြစ်ပေမဲ့ ထိုအချိန်က အာဏာသိမ်းထားတာ ခုနစ်လ ရှိနေပြီ ဖြစ်ပါတယ်။ Gavin & Doherty ဟာ အဆိုပါ စာချုပ်နဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အချက်တွေအပြင် နိုင်ငံအတွင်း ဆက်လက် အလုပ်လုပ်နေခြင်း ရှိ၊ မရှိ စတဲ့ မေးမြန်းစုံစမ်းမှုတွေကို ဖြေဆိုဖို့ ငြင်းဆိုထားပါတယ်။

MOGE ဟာ ဇောတိက စီမံကိန်းရဲ့ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ပိုင်ဆိုင်ထားပြီး စီမံကိန်းမှာ ရရှိသမျှ အမြတ်ငွေတွေဟာ စစ်ကောင်စီရဲ့ ဘဏ္ဍာတိုက်ထဲကို တိုက်ရိုက်စီးဝင်ပါတယ်။

အခွန်မှတ်တမ်းတွေအရ ကမ်းဝေး ရေအောက်ရေနံရှာဖွေဖော်ထုတ်ရေး ယန္တရားရာဝန်ဆောင်မှု ကုမ္ပဏီဖြစ်တဲ့ ဗြိတိန်အခြေစိုက် Acteon ရဲ့ လုပ်ငန်းခွဲတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Intermoor ကလည်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ အထိ အကျိုးအမြတ် ရရှိနေဆဲ ဖြစ်တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဗြိတိန်အနေနဲ့ မြန်မာနိုင်ငံက စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ လူပုဂ္ဂိုလ်တွေနဲ့ အဖွဲ့အစည်းအချို့ကို ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ ပြုလုပ်ထားပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်လိုပဲ ဗြိတိန်ရဲ့ အရေးယူမှုတွေဟာ MOGE ကို ဦးတည်ပိတ်ဆို့ခြင်း မရှိသေးတဲ့အပြင် စစ်ကောင်စီက ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ဆောင်နေမှုများကို ထိရောက်စွာ တားမြစ်နိုင်ခြင်းလည်း မရှိပါဘူး။

Diamond Offshore Drilling ရဲ့ မြန်မာ့အခွန်ဌာနကို ပေးပို့တဲ့ အစီရင်ခံတွေအရ ၄င်းကုမ္ပဏီဟာ Posco International ကိုယ်စား Intermoor ကို ၂၀၂၁ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလကနေ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်း ဝန်ဆောင်ခ အခကြေးငွေတွေ ထပ်ခါတလဲလဲ ပေးချေခဲ့တယ်လို့ ဖော်ပြထားပါတယ်။

၂၀၂၀ ခုနှစ်မှာ Intermoor က တရားဝင်ကြေညာ လုပ်ကိုင်ခဲ့တဲ့ “ရွှေသဘာဝဓာတ်ငွေ့ စီမံကိန်း” ကို ယခုအခါ Posco international က ဦးဆောင်လည်ပတ်နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ MOGE ဟာ “ရွှေသဘာဝ ဓာတ်ငွေ့စီမံကိန်း” မှာ ရှယ်ယာ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း ပိုင်ထားပြီး၊ ဒီစီမံကိန်းကနေ မြန်မာစစ်ကောင်စီအတွက် အခွန်နဲ့ အခကြေးငွေ အမြောက်အများကို ရှာဖွေပေးနေပါတယ်။

၂၀၂၁ ကနေ ၂၀၂၂ အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံမှာ Intermoor က ဝန်ထမ်းတွေ ရှိနေတယ်လို့ Justice For Myanmar ကို သတင်းရင်းမြစ်တစ်ဦးက ပြောကြားထားပြီး Guardian ကလည်း မှန်ကန်ကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ Intermoor နဲ့ ၎င်းရဲ့ မိခင်ကုမ္ပဏီ Acteon Group တွေက ဒီကိစ္စအပေါ် မှတ်ချက်ပေးဖို့ တောင်းဆိုမှုတွေကို တုံ့ပြန်ခြင်း မရှိခဲ့ပါဘူး။

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ဥပဒေပညာရှင် တွေကတော့ ယခုလို MOGE ကို ပစ်မှတ်ထား ပိတ်ဆို့ဖို့ အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိန်တို့က တွန့်ဆုတ်နေစဥ်မှာပဲ၊ “မြန်မာနိုငိငံရဲ့ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ စီမံကိန်းတွေမှာ ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ နိုင်ငံတကာကုမ္ပဏီတွေကတော့ ဥပဒေကြောင်းအရ အန္တရာယ်များလှတဲ့ လုပ်ငန်းခွင်ကို အရဲကိုး ရင်ဆိုင်ရင်း ဆက်လက်လုပ်ကိုင်နေကြဆဲပါပဲ” လို့ ပြောနေကြပါတယ်။

ဝါရှင်တန်အခြေစိုက် လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ NGO တစ်ခုဖြစ်တဲ့ Earthrights က မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ မူဝါဒနဲ့ ဥပဒေအကြံပေး အဖြစ် လုပ်ကိုင်နေသူ Ben Hardman က

“ရေနံလုပ်ကွက် ဝန်ဆောင်မှု ကုမ္ပဏီတွေဟာ နိုင်ငံတကာ စွမ်းအင်လုပ်ငန်းကြီးတွေနဲ့ အလုပ်လုပ်နေရုံ သာမကဘဲ မြန်မာစစ်တပ်က မောင်ပိုင်စီး ထိန်းချုပ်ထားတဲ့ နိုင်ငံပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်း အမည်ခံ MOGE နဲ့ တွဲဖက်လုပ်ကိုင်ရင်း မြန်မာ့စစ်အာဏာရှင်တွေကို ပံ့ပိုးနေကြတာ ဖြစ်တယ်။ ဒီကုမ္ပဏီတွေက သူတို့ရဲ့ စာရင်းရှင်းတမ်းနဲ့ ငွေတောင်းခံလွှာကို တင်ပြအပြီးမှာတော့ မြန်မာစစ်ကောင်စီက သူတို့ရဲ့ အစုရှယ်ယာအတွက် ပြန်ခွဲဝေပေးတယ်ဆိုပေမဲ့၊ ဒီလိုကုမ္ပဏီတွေရဲ့ ထောက်ပံ့မှုကြောင့်ပဲ စစ်တပ်ဟာ သဘာဝဓတ်ငွေ့က ရတဲ့ဝင်ငွေတွေကို MOGE ကတဆင့် ထိန်းချုပ်ပိုင်ဆိုင်ခွင့် ရရှိနေတာပဲ ဖြစ်တယ်”။

“တကယ်လို့သာ ဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ ဥရောပသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတွေကဆိုရင် သူတို့အနေနဲ့ MOGE အပေါ် ချမှတ်ထားတဲ့ EU ရဲ့ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုတွေကို ချိုးဖောက်မှုအတွက် ပြင်းထန်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရပါလိမ့်မယ်။ သူတို့တင် မဟုတ်ပါဘူး၊ အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိန် ကုမ္ပဏီတွေလည်း အလားတူ အန္တရာယ်နဲ့ ရင်ဆိုင်ရမှာပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူတို့အစိုးရတွေက MOGE ကို ချုပ်ကိုင်ထားတဲ့ စစ်ကောင်စီကို ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ လုပ်ထားတာကြောင့် ဖြစ်တယ်” လို့ ဆိုပါတယ်။

(Guardian သတင်းစာကြီးတွင် ဖေဖော်ဝါရီ ၁ ရက် နေ့က ဖော်ပြထားသော Dominic Rushe၊ Nick Mathiason၊ Diarmid O’Sullivan တို့၏ “How world’s biggest fossil fuel firms profited in Myanmar after coup” ဆောင်းပါးကို ဒုတိယအပိုင်းအနေနှင့် ဆီလျှော်အောင်ဘာသာပြန်ဆိုထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ယခုဆောင်းပါး၏ ပထမအပိုင်းကို ဖတ်ရှုလိုပါက အောက်ဖော်ပြပါလင့်မှာ ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုနိုင်ပါသည်)။